Spycatcher Oreste Pinto

Wie Mata Hari is weten we. Exotische domheid, zoiets. Maar haar rationele tegenvoeter luitenant-kolonel Oreste Pinto is weggezakt uit het collectieve geheugen. Toch noemde generaal Eisenhower hem the greatest living authority on security. Of expert. Bronnen haperen. Waar is de herinnering aan Pinto gebleven? Deze maand is-ie 50 jaar dood.

Begin jaren ’50 schreef Pinto Spycatcher en Friend or Foe over zijn leven als contra-spion. YouTube laat het afweten op zoek naar fragmenten met Bernard Archard in BBC’s Spycatcher (1959-1961) of de Nederlandse bewerking De Fuik (1962-63) met de magere Frits Butzelaar.

Mogelijke verklaring is dat Pinto beschuldigd werd van ijdelheid en fraude. Zijn Sherlockiaanse methode van deductie lijkt op die van een andere zo goed als vergeten bekende Nederlander. Namelijk Robert van Gulik met zijn Rechter Tie/Judge Dee-boeken. Succes is in Nederland soms de snelste weg naar onbekendheid. Tenzij men Mata Hari heet.

Foto 1: Boekomslag Oreste Pinto Spycatcher 2, Four Square Books, 1960

Foto 2: Kolonel Oreste Pinto (1889-1961), Nederlandse contraspionage officier

Foto 3. Boekomslag Oreste Pinto Spy Catcher, Berkley G-67, 1957

Transitie 1961

Bouw van de Berlijnse Muur, 1961.

Muren worden afgebroken en opgebouwd. Passanten passen zich aan. De Berlijnse Muur groeit om 28 jaar later weer te slinken. Freedom Riders testen in het zuiden van de VS de segregatie tussen zwart en wit. Progressie gaat niet overal even hard. Soms is toekomst het verleden.

Overgang is dan teruggang. Het beeld is gemengd. Belgisch-Congo stort in elkaar. Scheidend president Eisenhower waarschuwt voor het militair-industrieel complex. Joeri Gagarin verovert ruimte. Fellini’s La Dolce Vita schetst zoet leven. John Coltrane improviseert zijn Favorite Things. De straat kent meer blues dan West Side Story.

Dominee Martin Luther King jr. met Freedom Riders in Montgomery, Alabama, VS, 1961.

Transitie 1959

Dr. von Braun briefs President Eisenhower at the front of the S1 Stage (first Stage) of the Saturn 1 vehicle at the Marshall Space Flight Center (MSFC) on September 8, 1960. The President’s visit was to dedicate Marshall Space Flight Center as a new NASA field center in honor of General George C. Marshall.

Westenwind voert zachte lucht aan. De ene president gaat en de andere komt. De oude is minder technocraat dan de charmeur. Belgisch-Congo zakt in elkaar. Niet lang genoeg om de opwaardering van Eisenhower en de afwaardering van Kennedy te zien. Toeschouwers laten zich met alle plezier in het ootje nemen. Verlangen wordt zichtbaar.

Ruimtesonde Loena 3 fotografeert de achterkant van de maan. Ornette Coleman Shapes the Jazz To Come. Toekomst ontbrandt en wordt avontuur. Inclusief verveling van Antonioni’s L’Avventura. Vrijheid wringt. Raket wordt totempaal. De New Frontier krijgt de ruimte. Thuis verzacht door Bonanza. Lifestyle is geen design, maar zoektocht. Johnny Cash zet ons met beide voeten op de grond met all around cowboy 1959.

Sen. John F. Kennedy (L) shaking hands, 1959.

Filmheld Obama en de afgrond

James Dean en Nathalie Wood staan stil in 1955. In Rebel Without a Cause. James Dean kijkt zorgelijk en wacht op de chickie-run. Wie in de race naar de afgrond als eerste afwijkt is de lafaard. Hij overlijdt later dat jaar. Bij een auto-ongeluk met zijn Porsche. En wordt onsterfelijk.
De film gaat over zorgen in het Amerika van president Eisenhower. Gezapigheid van de buitenwijken, jeugdproblemen, opgroeien en het idee van mannelijkheid. Pam Cook heeft er mooi over geschreven.

In 2011 staat president Obama ook voor de afgrond. Nu ademt-ie weer door het oppakken van Osama bin Laden. De VS zit vol afgronden en is tot op het bot verdeeld. Door samenwerking met gematigde Republikeinen kan dat in het voordeel van Obama uitpakken.

De Tea Party beweging zorgt voor een afgrond binnen de Republikeinse partij. De Nederlandse afdeling geeft aan waar het om gaat: Minder belastingen, Minder staatsbemoeienis en Minder betutteling. Kortom, Meer Minder.

Kritiek op president Obama is zijn afstandelijkheid. Naast normale fouten heeft-ie goede successen geboekt. Maar hij straalt niet als vechter. Als mannelijke held. Zelfs partijgenoten herkennen hem niet. Obama gaat schuil achter het masker van de macht.

President Obama moet in de leer bij Hollywood om zijn masker af te doen. Zichtbaar vechten om zijn heldendom te dramatiseren. Zoals James Dean deed. In de filmzaal van het Witte Huis kan de president zien hoe. De zaak heeft-ie al, nu de ziel nog.

Foto:  James Dean in Rebel Without a Cause van Nicholas Ray, 1955