Stramilano (1929): Reconstructie van geluid

Stramilano is een kortfilm uit 1929 van de Italiaanse regisseur Corrado D’Errico. Niet toevallig over de meest industriële stad Milaan die het Futurisme van snelheid, vooruitgang en geloof in de toekomst het best verbeeldt. Nauw aansluitend bij het fascisme van Mussolini.

De city symphonies gaven een idee van het moderne leven. In navolging van Berlin: Die Sinfonie der Großstadt (1927) van Walter Ruttmann of De man met de camera (1929) van de Oekraïense-Sovjet regisseur Dziga Vertov.

Maar een film van voor de uitvinding van de geluidsfilm kent toevoegingen die pijn kunnen  doen aan de oren. Geluid dat is bedoeld om het verschil in tijd te overbruggen, maar daar niet in slaagt, maakt de vervreemding er groter op.

Muziek die klinkt is niet uit 1929, maar is een retrovariant die nostalgie probeert op te roepen zonder te landen in de tijd. Dat maakt de beelden belachelijk. Ze worden geridiculiseerd omdat de reconstructie van de geschiedenis niet serieus te nemen valt. Zoals de AudioFilms van Winter & Winterdie een slap aftreksel blijven van wat ooit klonk.

Illustratief is Walt Disney’s animatiefilm The Jazz Fool uit 1929 met Mickey Mouse. De muziek wijst niet vooruit naar een retrovariant, maar juist terug naar rag time en boogie woogie. Middle of the road en niet vooruitstrevend in de eigen tijd, maar wel The real McCoy van toen.

Dan is de soundtrack door Tiziano Popoli in onderstaande versie passender. In zijn reconstructie mijdt hij muziek. Hij probeert 1929 niet na te bootsen, maar neemt afstand in de tijd door vanuit een ‘futuristische’ inspiratie een geluidsdecor van toen op te roepen door hedendaagse omgevingsgeluiden en geluidseffecten. Ze passen nog steeds bij de stad.

Reconstructie van wat ooit was is een verhaal over a-synchronisatie. Over benadering die het nooit haalt bij het origineel. Soms lukt het bijna. Vaak ontspoort het faliekant. Dat is valsheid in mentaliteit. Wie de letter benadert door de geest niet te begrijpen, zal de letter nooit vangen.

Foto: Still uit Stramilano (1929) van Corrado D’Errico voor Luce.

Lata Mangeshkar in Dil Bhi Tera Hum Bhi Tere (1960). Met scooter

De stem van de ster van de Indiase filmmuziek Lata Mangeshkar flonkert in dit fragment van de Hindi-film uit 1960 ‘Dil Bhi Tera Hum Bhi Tere’. Van regisseur Arjun Hingorani en muziek van Anandji Veerji Shah en Kalyanji Veerji Shah. De song ‘Ye Wada Kare Jahan Bhi Rahe’ swingt alle kanten uit boven het acteren van Kumkum en Dharmendra dat wonderlijk vervreemdend ongelijk oploopt met de muziek die klinkt als een klok.

Het tijdsbeeld ontroert. Dat van een Italiaanse neo-realistische film uit 1950 die in 1960 in India is geland. Inclusief het icoon van een Vespa scooter die vrijheid symboliseert. Het had ook Brazilië of Mexico kunnen zijn. Maar de muziek maakt het India. Een stukje ‘Indian Holiday’ in 1960.

Foto: Kumkum en Dharmendra (rechts) in Dil Bhi Tera Hum Bhi Tere uit 1960. 

Il Sorpasso (1962)

Il Sorpasso is een film van Dino Risi uit 1962. Realisme in lege decors dat het realisme ontvlucht. Dat inhalen gevaarlijk is toont het slotfragment. Roberto (Jean-Louis Trintignant) overleeft het niet. De bravoure-achtige Bruno (Vittorio Gassman) wel. Maar z’n holle praatjes zijn weg. Nog ongelukkiger zonder schone schijn dat hij al was. Muziek van Riz Ortolani benadrukt de actie in de leegte. Was het makkelijk leven?

Kan een film die zo triest eindigt een komedie genoemd worden? Ja, natuurlijk. Grimlachen om de vergankelijkheid is iets van alle tijden. Dat weglachen is de functie van humor. Als dat doden oplevert dan moet dat maar. Tot die tijd is voor Bruno het dansen op de vulkaan een uitweg. In een zomers Italië dat in staat van ontbinding is. Maar toch ook weer niet als de muziek aanzwelt. Kortom, een meesterwerk waar alles in zit.

Foto: Still voor de uitbreng van Il Sorpasso op de Amerikaanse markt onder de titel ‘The Easy Life‘met Vittorio Gassman en Catherine Spaak.

Modelle in Blu: Yves Klein in Mondo Cane (1962)

Yves Klein (1928-1962) is geen Tsjechische kunstenaar. Hij was Frans en had een Nederlandse vader Frits Klein die in Bandung werd geboren. Yves’ handelsmerk was zijn ultramarijnpigment Klein Blue. Net als Orson Welles 12 jaar later in F for Fake bezweert Klein de wereld.

Muziek verraadt de herkomst. De ‘shockumentary’ Mondo Cane (1962) van Paolo Cavara, Franco Prosperi en Gualtiero Jacopetti mixt in de toverkijker documentaire en drama, goede en slechte smaak. Nino Oliviero en Riz Ortolani schreven het thema ‘Ti guarderò nel cuore‘ dat met Engelse tekst van Norman Newell ‘More‘ wordt. Ultieme muzak voor winkelcentra en liften. Klein krijgt een hartaanval tijdens de screening op het Cannes Filmfestival 1962 en overlijdt nog geen maand later op 6 juni.

More than the greatest love the world has known,
This is the love I give to you alone,
More than the simple words I try to say,
I only live to love you more each day.
More than you’ll ever know, my arms long to hold you so,
My life will be in your keeping, waking, sleeping, laughing, weeping,
Longer than always is a long long time, but far beyond forever you’re gonna be mine.
I know I’ve never lived before and my heart is very sure,
No one else could love you more.

Foto: Hoes van het album Mondo Cane (OST). In 1963 wordt ‘More’ genomineerd voor the Academy Award for Best Song.

E van Eclips

De vorm van de vijfde letter ontstaat uit een getralied venster of hek. Als een stom kwakende eend waggelt de e door ons alfabet. Existentie en voorkomen. Verduistering van een hemellichaam is een eclips. Het verdwijnt. Michelangelo Antonioni (1912-2007) laat in 1962 in L’Eclisse het verhaal uit de film verdwijnen. Eliminatie door uitbenen.

Bij een eclips worden zon of maan verslonden door een monster. Vogels worden stil. Een totale maansverduistering is er op 13 maart 1960. In Florence voelt Antonioni gevoelens tot stilstand komen. Dat inzicht levert het idee voor een film. Kwakwaka’wakw dansen op 13 november 1914 rond een rokend vuur. Opdat het hemellichaam de maan uitspuugt.

Foto 1: Alain Delon en Monica Vitti in L’Eclisse van Michelangelo Antonioni. Credits 1962 Cineriz

Foto 2: Edward S. Curtis, Verschillende Kwakiutl mensen dansen in een cirkel rond een rokend vuur, in een poging om een hemelwezen, van wie zij geloven dat het de maan doorslikte, te laten niezen zodat het de maan uitspuugt. 13 november 1914.

Mina als Queen of Screamers (1959)

Mina Mazzini (1940- ) zingt in de quizshow Il Musichiere van de RAI op 4 april 1959. De Muzikanten wordt geregisseerd door Antonello Falqui en gepresenteerd door Mario Riva. Uitgezonden van 7 december 1957 tot 7 mei 1960. Mina zingt Nessuno. Niemand, zelfs het lot zal de eeuwige liefde verbreken. Wie weet. Tot 1961 schreeuwt de Tigre di Cremona met krachtige stem in rock-‘n-roll-stijl. Daarna past ze zich aan.

Mina’s eerste hit is Tintarella di Luna uit 1960. ‘s Nachts ‘manen’ op het dak om een wit kleurtje te krijgen is anders dan zonnen op het strand.

Tintarella di luna,
tintarella color latte
tutta notte sopra il tetto
sopra al tetto come i gatti
e se c’e’ la luna piena
tu diventi candida.
E se c’e’ la luna piena
tu diventi candida.
E se c’e’ la luna piena
tu diventi candida, candida, candida!

Foto 1: Mina en oprichter van de Happy Boys Nino Donzelli (1958)

Foto 2: Mina, hoes van Tintarella Di Luna (1959-1960)

Parlami d’amore Mariù (1932)

Vittorio de Sica (1901-1974) zingt Parlami d’amore Mariù van componist Cesare Andrea Bixio en tekstdichter Ennio Neri. Het liefdeslied voor Mariù klinkt op een pianolo in een taveerne aan het Comomeer in Gli uomini che mascalzoni (1932) van Mario Camerini. Mannen zijn schurken zegt de titel. De komedie in documentaire stijl gefilmd in Milaan en omgeving wordt soms als de eerste neorealistische film opgevat.

Vittorio de Sica (als Bruno) en Lia Franca (als Mariuccia) in Gli uomini che mascalzoni (1932).

In 1932 is de geluidsfilm nieuw. Het lied is het Leitmotiv in de film en wordt een internationale hit. Engelse (Lily Pons) en Zweedse (Zarah Leander) versies verschijnen.

Het Franse Le chaland qui passe van tekstdichter André de Badet is een bewerking die tekst en Napolitaanse stijl omgooit. Lys Gauty zingt het in 1933. Onderwerp is het binnenschip. Jean Vigo is zo onder de indruk dat hij zijn meesterwerk L’Atalante doopt. Die film is weer een voorbeeld die leidt tot navolging, onder meer in Young Adam uit 2003.

Mariù wordt nog steeds aanbeden. In allerlei bewerkingen. De Milanese jazzpianist Stefano Bollani brengt een ode aan zijn jeugd en aan De Sica, Camerini en Bixio.

Parlami d’amore, Mariù!
Tutta la mia vita sei tu!
Gli occhi tuoi belli brillano
Come due stelle scintillano!
Dimmi che illusione non è,
Dimmi che sei tutta per me!
Qui sul tuo cuor non soffro più:
Parlami d’amore, Mariù. 

Bobby Rydell en Neil Sedaka op Cinebox (1962)

Cinebox is de voorloper van de muziekvideo. Een jukebox met 16mm-film. Frankrijk ontwikkelt rond 1960 de Scopitone, Italië de Cinebox, dat in de VS vanaf 1963 Colorama heette. Rond 1970 is de rage over. Filmpjes zijn bewaard gebleven en vullen de popgeschiedenis aan.

Sway van het Italiaans-Amerikaanse tieneridool Bobby Rydell wordt vermoedelijk rond 1962 opgenomen. Het is een bewerking van het Spaanse ¿Quién será? van Pablo Beltrán Ruiz waarmee Dean Martin in 1954 al scoorde. De in Italië populaire Neil Sedaka zingt in 1962 voor Cinebox-Colorama zijn nummer-1 hit Breaking Up Is Hard to Do. 

They say that breaking up is hard to do
Now I know, I know that it’s true
Don’t say that this is the end
Instead of breaking up I wish that we were making up again

I beg of you, don’t say goodbye
Can’t we give our love another try
Come on baby, let’s start a new
‘Cause breaking up is hard to do 

Foto: Frankie Avalon met Cinebox

Western Desert After Axis Retreat: Bob Landry (1942)

Bob Landry is in de Tweede Wereldoorlog fotograaf voor LIFE. Het blad van Henry Luce en zijn tweede vrouw Clare Brokaw. Ze krijgt het als huwelijksgeschenk. LIFE is het eerste fotojournalistieke Amerikaanse tijdschrift en domineert de markt vanaf 1936 voor meer dan 40 jaar.

Landry volgt de oorlog voor LIFE met 40 collega’s. Een wereldoorlog kent vele theaters vanwaar iets te melden valt voor het thuisfront. Zoals de serie over de terugtocht van de Duitse en Italiaanse troepen uit Noord-Afrika toont. Vos Erwin Rommel is verslagen. In de bioscoop draait Love Thy Neighbor (1940) met komiek Jack Benny en zangeres Mary Martin. Hollywood bevestigt de culturele hegemonie van de Angelsaksen. In de verte trekt een piramide aandacht. Troepen trekken verder. That’s life.

Foto’s: Bob Landry, Western Desert After Axis Retreat, LIFE, November 1942.

Ragazzi d’Italia: 1951-1958

Kijken uit liefde wordt scopofilie of voyeurisme genoemd. In de feministische filmtheorie blokkeert de mannelijke blik de plek en het plezier van vrouwen in de bioscoop of bij het bladeren in een tijdschrift.

Het geeft te denken hoe mannen zich ontwikkelen. Alleen aan tafel ontmoet Sophia Loren in 1958 blikken. Maar niet van de mannen in het zwart achter haar. Want die kijken naar degenen die naar La Loren kijken.

Sommige beelden lijken gemaakt om vooroordelen over mannen te bevestigen. Maar hoe komen ze tot stand? Ruth Orkin ziet dat studente Jinx Allen in Florence aandacht trekt en laat haar nogmaals door de haag mannen lopen.

Orkin drukt af en haar faam is gemaakt. De mannelijk blik staat er krachtig op. Of het wel of niet is geënsceneerd. Onbeweeglijk.

Foto 1: Sophia Loren in Merano, 1958.

Foto 2: American Girl in Italy, Florence, 22 augustus 1951. Credits: Ruth Orkin