Richard Peter in Dresden (1945)

Richard Peter sr. (1895-1977) fotografeert de vernietigingen van de oorlog in zijn stad Dresden. Het Florence aan de Elbe wordt in de nacht van 13 of 14 februari 1945 vernietigd door een Brits bombardement. Een vuurstorm trekt tienduizenden mensen in de vlammen. Peter zoekt een antwoord op de catastrofe en krijgt navolgers in het fotograferen ervan.

Het bombardement is niet onomstreden. In de romans Het Stenen Bruidsbed (1959) van Harry Mulisch en Slaughterhouse Five (1969) van Kurt Vonnegut staat het bombardement centraal. De Duitse schrijver W.G. Sebald analyseert in Luftkrieg und Literatur de apathie van de Duitsers en het jarenlange taboe om naar de geallieerden te wijzen.

Foto 1: Richard Peter, Luftschutzwart. Totenkopf und Leiche in Uniform in einem Luftschutzkeller Dresden, St. Petersburger Straße. 1946.

Foto 2: Richard Peter, Allegorie der Güte. Dresden, Blick vom Rathausturm nach Süden. Sculptuur van Peter Pöppelmann, 1908/1910. Najaar 1945.

Diep in mijn hart en Ernst van ’t Hoff (1944)

‘Diep in mijn hart’ is een succesvol nummer van accordeonist en tekstschrijver Jaap Valkhoff (1910-1992). In 1944 opgenomen voor Rythme door het toporkest van Ernst van ’t Hoff in Brussel. Waarheen hij was uitgeweken. En bleef. Met zang van Tilburger Lammy van den Hout.

Diep in m’n hart
Kan ik nooit boos zijn op jou
Blijf ik je toch altijd trouw
Dat mag je heus wel weten

Diep in m’n hart
Is er slechts één dat ben jij
Jij bent toch alles voor mij
Zal je dat nooit vergeten

Want jij bent heus niet slecht
Wat ook een ander zegt

Wikipedia beweert dat Frank Sinatra de song in Engelse vertaling tot een wereldhit maakte. Maar zijn Deep in my Heart is nergens te vinden en ontbreekt op Sinatra’s lijst van 957 opgenomen songs. Onder deze titel nam het orkest van Syd Lawrence het in 1976 op.

Foto: Ernst van ’t Hoff met orkest (1951) Credits: Wouter van Gool

Stilte na de storm over de Mont Blanc

De Duitse filmregisseur Arnold Fanck (1889-1974) is nog steeds de meester van de bergfilm. Zijn loopbaan wordt akelig gebroken door druk van de nazi’s en oorlog. Documentairemaakster Leni Riefenstahl acteert in zijn films en verteert de nasleep van de oorlog beter. Stürme über dem Montblanc (1930) toont bergen zoals ze in ons geheugen gegrift staan.

Dit is vroeger, 1862. Auguste-Rosalie Bisson (1826 – 1900) is de eerste fotograaf die in 1860 de Mont Blanc op de korrel neemt. Samen met zijn broer Louis-Auguste en 25 dragers voor de apparatuur. Ongereptheid imponeert en is nooit meer terug te halen. Da’s de nostalgie die vroege foto’s oproepen. Stom schreeuwend in de leegte.

Foto 1: Broers Bisson, Beklimming van de Mont Blanc, Passage des Echelles, 1862

Foto 2: Broers Bisson, Beklimming van de Mont Blanc, Gletsjer des Bossons, 1862

Operatie Paperclip: 1946

Een groep mannen. Niet te dik, goedgekleed, goedgemutst en blank. Ze staan voor een hek dat vermoedelijk het terrein waar ze werken omheint. Wie zijn ze? Waar zijn ze mee bezig? Waar bevinden ze zich?

Het gaat om Operatie Paperclip. Dat klinkt bevestigend. Aha, zult u misschien zeggen. Of het zegt u helemaal niets. Zijn het kantoormensen die metalen draadjes buigen? Past dat bij hun achtergrond? Hhmmm …

…  nee. Laat ik het maar zeggen. Het is een groep van 104 Duitse wetenschappers in 1946. Waaronder Werner von Braun die in 1960 president Eisenhower een Saturnus-raket showt. In een geheime operatie zijn ze naar de VS gebracht. In ruil voor hun kennis kregen ze een safe haven. Die nazi’s toch. Of kunnen we beter zeggen, die Amerikanen toch?

Foto: Groep van 104 Duitse wetenschappers in 1946, inclusief Werner von Braun (1e rij 7e van rechts) en Arthur Rudolf (1e rij 4e van links). Fort Bliss, Texas. 

Zarah Leander: Kann denn Liebe Sunde sein?

Kann die Liebe Sünde sein? 
Darf es niemand wissen, 
wenn man sich küßt, 
wenn man einmal alles vergißt, 
vor Glück? 

Kann das wirklich Sünde sein, 
wenn man immerzu an einen nur denkt, 
wenn man einmal alles ihm schenkt, 
vor Glück? 

In 1938 zingt de Zweedse Zarah Leander in de Duitse UFA-productie Der Blaufuchs van Viktor Toerjansky. Songtekst van de homosexuele tekstdichter Bruno Balz die in een schijnhuwelijk gedwongen werd. Muziek met het Ufa-Tonfilm-Orchester van Lothar Brühne. In de verbeelding schuifelt de danszaal op deze foxtrot.

Eind 1942 keert Leander terug naar Zweden. Is het omdat haar Berlijnse huis is gebombardeerd, Goebbels haar in bed wil, de films propagandistischer worden, oorlogskansen keren of gewoon omdat ze het beu is? Ze dacht a-politiek in een oorlog te kunnen zijn. Maar nazi’s zien haar als verrader en Zweden als collaborateur. Samen met haar contralto blijft haar ironische presentatie. Dat konden Duitsers niet zelf.

Foto: Zarah Leander en Viktor Staal in Zu Neuen Ufern (1937) van Hans Detlef Sierck (Douglas Sirk)

Couplet 1944

Omaha Beach, 1944. Operatie Overlord is de codenaam voor de invasie in Normandië. Op 6 juni 1944 vallen de geallieerden aan. Het verhaal is zo vaak verteld dat het nauwelijks nog kan verrassen. Saving Private Ryan lukte het in 1998 op adembenemende wijze. De afloop is bekend. De logistieke inzet is enorm. Nog steeds is organisatie en ontwikkeling van materieel het sterke punt van het Amerikaanse leger.

Parijs, Rue de Belleville, 1944. André Zucca fotografeert Parijs tijdens de bezetting voor het Duitse tijdschrift Signal. Propaganda zoals Amerikanen LIFE gebruiken om het thuisfront te pantseren. Achteraf beweert Zucca dat-ie tegen zijn zin door de Duitsers ingelijfd was. Bioscopen, theaters, boulevards, restaurants, cafés en winkels toont-ie compleet. Nog steeds ligt collaboratie gevoelig in Frankrijk. Meer in Parijs dan op Omaha Beach.

Foto 1: Ontscheping Omaha Beach, juni 1944

Foto 2: Rue de Belleville, Parijs, 1944. André Zucca