Prisoner of Love (1946-1966)

Een van de eerste zwarte popsterren is bariton Billy Eckstine (1914-1993). Zijn carrière liep gelijk op met de opkomst van de bebop in de jaren 1940. Saxofonist Charlie Parker werd toen een superstar met zijn strings die hem opsloten in de roem. Hoewel Mr. ‘B’ en Bird nog steeds worden gewaardeerd als grote musici wordt de grootte van hun roem nu niet meer begrepen. Ze moesten in een Amerika dat mindere witte talenten meer kansen bood vechten tegen vooroordelen.

James Brown heeft het mede dankzij Billy Eckstine 20 jaar later makkelijker. Allebei goede bandleiders. De tijden zijn veranderd. Brown zet ‘Prisoner of Love‘ naar z’n hand en boekt zijn eerste hit. Een song uit 1931 van Russ Columbo en Clarence Gaskill met tekst van Leo Robin. Gevangen door liefde. Of in de tijd. Hoe dan ook muziek die boeit.

Martha Holmes, Billy Eckstine wordt onder veel hilariteit aangehaald door een fan na een concert, 1949.

Why should I be a lone soul
Why can’t I be my own soul
Alone from night to night you’ll find me
Too weak to break the chains that bind me
I need no shackles to remind me
I’m just a prisner of love
For one comand I stand and wait now

From one who’s master of my Fate now
I can’t escape for it’s too late now
I’m just a prisoner of love
What’s the good of my caring if someone is sharing
Those arms with me
Although she has another
I can’t have another
For I’m not free
She’s in my dreams awake or sleeping
Up on my knees to her I’m creeping
My very life is in her keeping
I’m just a prisoner of love. 
Love.

Martha Holmes, Billy Eckstine met van links naar rechts ‘pianist Bobby Tucker, golf pro Charles Sifford, agent Mike Hall, road manager Bernie Ebbins, personal manager Milton Ebbins, Mr. B, magazine writer Hal Webman & press agent Frances Stillman who surround singer Billy Eckstine (3L) under Paramount theater marquee adorned w. Eckstine’s name and picture‘. New York, 1949  [toegeschreven: 1950].

Bernard Eilers kleurt de nacht (1934-38)

Tussen 1935 en 1938 loopt Bernard Eilers (1878-1951) door de Amsterdamse Kalverstraat. Op nummer 113 baadt lingeriezaak ‘Emko‘ in het licht. Nederland komt uit de crisis. Of doet alsof. Nummer 111 toont het Duitse Verkeersbureau. In de jaren daarna wordt reizen naar Duitsland niet bijster populair. Bijouterieënzaak ‘Rivoli‘ op nummer 187 licht op. Tassen en sieraden wijzen op het goede leven. Gaat dat of komt het?

Bernard Eilers was pionier op het gebied van kleurenfotografie. Met ‘kleurseparatiebeelden‘ lukt het hem rond 1935 om drie kleuropnamen te belichten en af te drukken. Aan de randen is het procédé zichtbaar. De diepte en intensiteit van de foto’s is enorm. Maar Kodak en Agfa halen hem in met hun fabrieken. De geniale eenling heeft weerom het nakijken.

In 1934 straalt over de huizen van het Rembrandsplein een reclame voor Philips Bi-Arlita lampen. Op het plein hangt stilte van een huiskamer die leest. Om de hoek rijdt op het Thorbeckeplein de geestesverschijning als auto voor de ‘Claridge American Bar‘ langs. Is dat toveren? Ach, hoe kunnen we het verleden grijpen als dat niet eens in het heden lukt? Met z’n techniek schept Bernard Eilers schoonheid die scherp en droog oogt.

Foto 1: Bernard Eilers, Kalverstraat 111-115. 1935-1938.

Foto 2: Bernard Eilers, Kalverstraat 187. 1935-1938.

Foto 3: Bernard Eilers, Rembrandsplein 2 (gedeeltelijk zichtbaar), 4-12. 1934.

Foto 4: Bernard Eilers, Thorbeckeplein 16 (gedeeltelijk zichtbaar) – 2. 1934.

Marquee: Marlon Brando

Allen Ginsberg, Beatnik Neal Cassady and Natalie Jackson, 1955. Credits: The Allen Ginsberg LLC.

Marquee betekent feesttent en baldakijn. Met een lichtkrant of lichtbak. ’s Avonds het meest indrukwekkend. Licht is feest. Zonder licht kan film niet bestaan. Film wordt licht.

Op de stoep van het theater wordt geflirt en afgesproken. Deze film of die andere? Maakt het uit? Als Marlon Brando maar meespeelt. De troonhemel is de luifel voor de sterren.

Marquee On the Waterfront, zonder bron.

De tijd van de hoeden rijmt met de hoogtijdagen van Hollywood. Het studiosyteem garandeert vakwerk en een constante produktie. Distributie is de ultieme verstrooiing.

The Wild One (1953), On the Waterfront (1954) en The Godfather (1972). Met die laatste zijn hoeden al teruggedrongen tot het doek. Theaters ontfermen zich over loslopende zielen die in de zaal een publiek vormen. Verlokken bestaat nog even. Tot nergens meer celluloid vertoond wordt en de 7de kunst wordt bijgezet.

Marquee The Godfather, zonder bron.

R van Robot

Huilend jongetje in kinderwagen met blikken man.

De R is de 18de letter. Koning, snelheid, regeneratie en aanvraag tegelijk. Met b drukt het kou uit: ‘brrrr’. En met g laat een hond afwijzing blijken: ‘grrrr’. Ronkend, redderend en uiteindelijk reutelend. Zoals elk wezen. Rechtschapen biedt de letter ruggesteun. Het weet wat resignatie is. Pas door de sterfelijkheid dol te draaien overstijgt het het raadsel.

De robot combineert een doorbloede ribbenkast met een raamwerk van draden. Zo’n Golem loopt van de Middeleeuwen naar de toekomst. Ter ziele raadt het zich een ziel. Bij ons is de blikken man verkleed voor het feest van herkenning. Om niet herkend te worden. Ons evenbeeld in de kinderwagen weet niet wat het ziet en huilt. De regelmaat wijkt eerst.

Karel Capek, Rur [toneelstuk] Robot, 1920. Zie ook: ‘Mezhrabpom: Loss of Sensation (1935)‘.

‘.

Schoenen van Bata: vroeg globalisme

Bata schoenenwinkel, september 1953 door Ben van Meerendonk. Credits: collectie IISG.

Wat zien we? Overduidelijk een schoenenwinkel uit voorbije tijden. Huiden van een krokodil, tijger en schildpad sieren de muur. Schoenen staan centraal op de toontafel. Leegte valt op. Schaarste van 1953 in een winkel van Bata.

Interior of a Bata store, omstreeks 1920. Collectie: Thomas Bata Foundation.

Bata is een Tsjechisch produkt met Oostenrijks-Hongaarse wortels. Het introduceerde industriële methoden in een sector die het moest hebben van ambachtelijkheid. In 1930 exporteerde Bata de meeste schoenen ter wereld. De Tweede Wereldoorlog gooit roet in het eten.

Calcutta, India, 1954 door Wim Dussel. Credits: collectie IISG.

Bata was voorloper van het globalisme. In reactie beschermden overheden hun nationale schoenenindustrie met maatregelen die Bata de pas afsneden. Maar Bata ging verder dan schoenen en verenigde vele bedrijfstakken in zich. In dat vooruitstrevende Tsjecho-Slowakije van het interbellum. Bata blijft de herinnering aan schoenen in onze winkelstraat.

De 7streper-Daf in Best. Met de tekst: ‘Bata schoenen zijn beter en kosten minder‘.

Prokudin-Gorsky kleurt Rusland in foto’s: 1905-1917

Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorsky (1863-1944) was een Russische fotograaf. Vanaf 1905 ontwikkelt hij een methode om kleurenfoto’s te maken. Met medewerking van tsaar Nicolaas II reist hij tot 1917 door het keizerrijk. Hij legt kerken, natuur, stadsgezichten, monumenten, volkeren en industrialisatie vast. Met een educatief doel.

De foto’s stralen verstilling uit. Mede veroorzaakt door het procedé dat de onderwerpkeuze beperkt. Er werden drie aparte foto’s met een geel, cyaan en magenta filter genomen. Herkenbaar aan de kleuren buiten de rand. De onderwerpen moesten bevroren worden. Het lukte Prokudin-Gorsky tijdens z’n leven niet de opnamen correct in kleur af te drukken.

1915. Prokudin-Gorsky zit in Moermansk naast twee mannen in kozakkenkleding. In 1948 koopt het Library of Congress de collectie. En drukt de rafelranden weg. Dat oogt terughoudend. Andrei Rublev en Theophanes de Griek lijken op te duiken in een fresco. Als in een film van Andrei Tarkovski die de Russische ziel zoekt. Vol spirituele beelden.

Foto 1: Kem-Pristan, groep spoorwegbouwers, 1916.

Foto 2: Zubtsov, aan de overkant van de Volga, 1910.

Foto 3: Groep, Moermansk. Rechts Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorsky, 1915.

Foto 4: Fresco in de Kerk van Sint Joris (Staraia Ladoga), 1909.

Uitrukken der veldartillerie met muziek: 1905

‘Het uitrukken der Veldartillerie met muziek‘ zegt het bijschrijft van de kaart. Verdere gegevens ontbreken. Een eerste datering perkt in tot 1895-1910 vanwege het hoofddeksel. De talpa was een onhandige pet van zwart zeehondenvel en slechts kort in gebruik.  De tweede kaart met poststempel is gedateerd 1905. Werd toen de kaart afgestempeld?

In 1905 paradeert de Veldartillerie in de Amersfoortse Langestraat. Opnieuw met talpa en muziek. Alles statig en fotogeniek. Tien jaar later barst de grote oorlog los. En blijft Nederland buiten schot. Wonderlijk.

Foto 1: Ansichtkaart ‘Het uitrukken der Veldartillerie met muziek‘ (niet gebruikt)

Foto 2: Ansichtkaart ‘Het uitrukken der Veldartillerie met muziek‘ (met poststempel). Datering 1905.

Foto 3: ‘Parade met veldartillerie in de Langestraat. Oostgevel (oneven nummers) gezien richting Kamperbinnenpoort. Met vlaggen.’ Datering circa 1905.

Waarheid over de Sojus Vodnikov

De Sojus Vodnikov in Terneuzen, 1936. Collectie: Fotocollectie Spaarnestad.

Foto’s van vroeger. Wat is het meer? Uit de herinnering gewist. Het bijschrift redt: ‘Het Russische tankschip/tanker Sojus Vodnikov wordt door de Spaanse nationalisten ernstig beschadigd en wordt voor reparatie naar Terneuzen gebracht. De luchtkoker is doorboord.’ Het jaartal is 1936.

De Soviet-tanker ‘Союз Водников СССР’ is van de Soyuz-klasse en in 1932 gebouwd zo leert internet. Maar wat zeggen de beelden dat in 1938 de bemanning van de Sojus Vodnikov (of Soyuz Vodnikov) in Terneuzen een heldenontvangst krijgt? Vanwege een fascistische aanval. Critical Past weet het zeker, 1936 en beschadigd. Zo wordt geschiedschrijving handel.

Roemeense onderzeeër NMS Delfinul.

In 1938 wordt de tanker omgedoopt tot Kreml (‘Kremlin’), in 1941 bij Jalta door de eerste Roemeense onderzeeër Delfinul getorpedeerd en in 1943 door de Duitse U24. In 1983 wordt de Kreml gesloopt in Cartagena. Wat moeten we hiermee? Geschiedenis vaart soms naar links en soms naar rechts. Bijschriften kunnen misleiden. De nagedachtenis is delicaat.

Roemeense onderzeeër NMS Delfinul. (verbroken link op Frontpress.ro).

Als bronnen elkaar tegenspreken is het lastig om het verleden te reconstrueren. Was de Sojus Vodnikov in 1932 via het Kanaal van Gent naar Terneuzen op weg naar de Ertvelde-Rieme fabriek van Purfina zoals uit onderstaand bericht af te leiden is? Dan was de reparatie in Terneuzen niet het doel.

Schermafbeelding van bericht in de Nieuwe Leidsche Courant van 26 november 1936.

Vervoerde de Sojus Vodnikov in plaats van gasolie uit Batoemi wellicht munitie zoals een bericht van de Roermondse ‘De Nieuwe Koerier‘ van 16 november 1936 meldt? “Officieele berichten melden , dat een nationaal Spaansch oorlogsschip het Russische motortankschip „ Sojus Vodnikov S.S.S.R .”, dat naar gemeld werd , op weg was naar Spanje met een lading munitie , heeft aangehouden . De „ Sojus Vodnikov S.S.S.R .” is , naar gemeld wordt , geïnterneerd in een Marokkaansche haven.” 

Bronnen spreken elkaar soms tegen. Reconstructie van recente geschiedenis kan hachelijk zijn.

I van Icarus

Pieter Brueghel de Oudere, Landschap met de val van Icarus. Omstreeks 1558. Credits: Museum voor Schone Kunsten, Brussel.

I is de 9de letter. Grafisch een fallische pilaar met een punt. Die het zaakje afmaakt. Dat individu en immensiteit samenhangen zou het cijfer 1 tonen. Icarus komt met hoogmoed voor de val. Zijn plons in zee vanuit de lucht zegt dat intelligentie onderdoet voor intuïtie. Is dat een fabeltje om het denken te stoppen? Zo zouden de goden ons idioten een lesje leren.

Na Pieter Brueghel laat fotograaf Lewis Hine (1874-1940) mensen vliegen. In een iconisch beeld van werk aan de winkel in het opbouwen van de samenleving. Met kracht, inzet en vastberadenheid. Empire State Building illustreert wat een samenleving is. Hine kiest voor de mens en laat de goden voor wat ze zijn. Op m’n beurt kies ik voor dat humanisme.

Lewis Hine, Icarus atop Empire State Building. New York, 1931. Credits: The Estate of Lewis Hine.

De Max Factor factor: 1953-1955

Op 17 april 1953 arriveert de cosmetica-reus Max Factor op Schiphol. Met zijn echtgenote Mildred Dorothy Cohen-Factor. De bekende fotojournalist Ben van Meerendonk legt het vast. Dorothy bezwijkt bijna onder de bloemenhulde. Wonderful, zegt ze wellicht. Geloken kijkend naar het platform. Max is ook aangenaam verrast. Met een fles jenever?

Op 5 februari 1955 doet Van Meerendonk het over. Om het goed te maken? Hij fotografeert een geheimpje dat op ieders lip komt. Op een reclamebord ergens in Amsterdam. Chief Whip op ieders lip? Een slogan uit 1933? Nee, color-fast lipstick van Max Factor Hollywood. Die factor.

Foto 1: Ben van Meerendonk, Max Factor, 17 april 1953. Credits: IISG.

Foto 2: Ben van Meerendonk, Max Factor reclame, 5 februari 1955. Credits: IISG.

Foto 3: Affiche ‘Chief Whip op ieders lip!’, 1953-1954